Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE005202403Özet
Bu makale Ashab-ı Kehf hikâyesini ve Türkiye'deki ilgili mekânları incelemektedir ve dinler tarihi ve din antropolojisine göre değerlendirme yaptım. Hikaye, birçok ülkede yaygın olan Hıristiyanlar ve Müslümanlar arasında paylaşılan bir hayiografik gelenektir. MS 5. yüzyılın ortalarında Küçük Asya'da ortaya çıkan ilk Hıristiyan Yedi Uyuyanlar hikayesi, daha sonra bazı önemli farklılıklarla İslam dinine de aktarıldı (Kuran, el-Khaf suresi: 9-26). Hikaye Roma imparatoru Decius döneminde (MS 3. yüzyılın ortaları) Efes şehrinde yaşanan tarihi bir olaya dayanmaktadır. Yedi genç Efesli, Hristiyan inançları nedeniyle Decian fermanına göre Roma tanrılarına kurban sunmayı reddettiler. Zulümden kaçtılar ve Penayır Dağı'ndaki bir mağaraya sığındılar. Hıristiyan hikâyesine göre yaklaşık iki yüz yıl sonra II. Teodosius'un krallığı sırasında Tanrı onları yeniden diriltti. Bu mucize, yeniden diriliş öğretisini ve tevhidin putperestliğe karşı kazandığı zaferi tasdik etti. Hıristiyan inancıyla ilgili olan Efes bölgesi yanında Türkiye’de ayrıca İslam hikâyesinin ürettiği üç Ashab-ı Kehf mağarası daha vardır. Bunlar Tarsus, Afşin ve Lice Ashab-ı Kehf mağaralarıdır. Bu mağaralara yapılan geziler (ziyaret=visit), Eshab-ı Kehf mekânlarının çeşitli ibadet ritüellerini ve geleneklerini kuşatması nedeniyle Türk Müslümanlarının popüler dindarlığına ışık tutmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Yedi Uyurlar, Ashab-ı Kehf, Kehf Suresi, Tarsus, Lice, Afşin Mağaraları.
Kaynaklar
Albera, D. & Couroucli, M. (Eds.). (2009). Religions Traversées: Lieux saints partagés entre chrétiens, musulmans et juifs en Méditerranée. Actes Sud.
Appadurai, A. (1996). Modernity at large: Cultural dimension of globalization. University of Minnesota Press.
Boissevain, K. (2016). Studying religious mobility: pilgrimage, shrine visits and religious tourism from the Maghreb to the Middle East. In Albera D. & Eade J. (Eds.). New Itineraries and Pathways in Pilgrimage studies. Routledge.
Campanini, M. (1986). La surah della caverna. Meditazione filosofica sull’unicità di Dio. La Nuova Italia.
Cuciniello, A. (2015). L’acqua tra Corano e tradizioni islamiche. Archivi di Studi Indo-Mediterranei, 5.
Dall’Oglio, P. (1991). Speranza nell’Islam. Interpretazione della prospettiva escatologica di Corano XVIII. Marietti.
Dankoff, R. (2004). An Ottoman Mentality: The World of Evliya Çelebi. Brill.
Elveren, D. (2022). Sociological analysis of tranformation of sacred spaces: A case study on Mersin/Ashab-i kehf cave. Dissertation of Master of Science in Sociology. Middle East Technical University, Ankara.
Grysa, B. (2010). The Legend of the Seven Sleepers of Ephesus in Syriac and Arab sources – a comparative study. Orientalia Christiana Cracoviensia, 2. https://doi.org/10.15633/ochc.1011
Karaoğlan, H. (2016). Ashab-ı Kehf Yedi Uyurlar Dinler Tarihinde Mitoslar. Kabalcı Yayıncılık.
Hasluck, F. W. (1929). Christianity and Islam under the Sultans. Clarendon Press.
Massignon, L. (1954). Les Sept Dormants d’Ephèse (Ahl al-Kahf) en Islam et en Chrétienté: Première Partie. Revue des Études Islamiques, 22.
Pancaroğlu, O. (2005). Grotte, zone di confine e configurazioni della topografia sacra nell’Anatolia medievale”, Mésogeios Mediterraneo, 25-26, pp. 249-282.
Sert, Ö. (2009). Yedi Uyurlar Efsanesi. Phoenix.
Sparks, L. (2011). Ambiguous Spaces: a Contextualization of Shared Pilgrimage in Ephesus. PhD dissertation. Tilburg University.
Sümer, F. (1989). Eshabu’l Kehf (Yedi Uyurlar). Türk Dünyasi Araştirmalari Vakfi.
Tozzi Di Marco, A. (2024). Preliminary analysis of the symbolism and the agentivity of the dog Qiṭmīr during the devotion to the Seven Sleepers of Ephesus (Aṣḥāb al-Kahf)”, Euras Journal of Social Sciences, 3/2.
Tozzi Di Marco, A. (2023a). Agiografia e culto dei Sette Dormienti nel Mediterraneo. Storicità e processi di mitologizzazione dell'agiostoria efesina nel Mediterraneo, Edizioni del Gruppo di ricerca arabo-cristiana.
Tozzi Di Marco, A. (2023b). The Seven Sleepers/Ashāb al-Kahf tale and cult: two case studies in Turkey (Ephesus) and Jordan (Al-Rajib). Euras Journal of Social Sciences, 3/1, pp. 245-260. https://doi.org/10.17932/EJOSS.2021.023/ejoss_v03i1004
Tozzi Di Marco, A. (2019). The Mediterranean cult of the Seven Sleepers: counter-narrative vs official representation in the Islamic devotion. In Brehl, M. et al. (eds). The Mediterranean Other - The other Mediterranean. Subaltern perceptions, interpretation and representations. Centre for Mediterranean Studies (ZMS). Bochum University. https://doi.org/10.30965/9783657785315_012
Tozzi Di Marco, A. (2018). Città dei morti del Cairo: la dimensione simbolica del corpo ṣūfī nel dhikr pubblico dell’Imām Zayn al-‘Ābidīn. In Cremonesi, C. & Scarpi, P. & Fava, F. (eds.). Il Corpo in scena. Rappresentazioni, Tecniche, Performance. Libreria universitaria edizioni.
Tozzi Di Marco, A. (2015). Dal testo sacro alla pratica religiosa: usi dell’acqua in al-Qarāfa, il cimitero storico del Cairo. In Cuciniello, A. L’acqua tra Corano e tradizioni islamiche. Archivi di Studi Indo-Mediterranei, 5.
Tozzi Di Marco, A. (2011). Processi di valorizzazione dei luoghi della memoria. Il culto de ‘la Grotta dei Sette Dormienti’ ad Amman e a Il Cairo. In Rami Ceci, L. (Ed.). Luoghi e oggetti della memoria. Armando editore.
Zarcone, T. (2015). Des Sept Dormants aux Compagnons de la Caverne. In Lieux Saints Partagés, catalogue de l'exposition tenue au MUCEM, Marseille 29 avril - 31 août 2015. MUCEM Actes Sud, pp. 144-147.
Sitography
(2022, March 09). http://www.turkishhan.org/esab-i%20kehf.htm
(2022, October 22). https://www.academia.edu/880731/Caves_Borderlands_and_Configurations_of_Sacred_ Topography_in_Medieval_Anatolia
(2023, April 02). https://tarsus.bel.tr/en/tarsus/culture.aspx
(2023, May 24). http://www.lice.gov.tr/ashab-i-kehf
(2023, October 17). https://whc.unesco.org/en/tentativelists/6037/