Baba Tahir-i Uryan ve Kümbeti

Baba Tahir-i Uryan and His Tomb

Öz

Bu çalışma, Baba Tahir-i Uryan ve kabrini konu edinmektedir. Baba Tahir-i Uryan hakkında kaynaklarda yer alan bilgilerden yola çıkarak kısa bilgi verilmiştir. Çalışmada ikinci olarak Baba Tahir-i Uryan’ın kabri ve kabri üzerindeki kümbet ele alınmıştır. Kümbet harabe haline gelmiş ve kalan kısım da tamamen ortadan kaldırılarak 1965 yılında yeni bir mimari eser yapılmıştır. Eserin mimari ise Mohsen Foruqhi’dir. Baba Tahir’in kümbeti hakkında Türkçe yazılmış ayrıntılı herhangi bir yayına rastlanılmamış olduğu için bu çalışmada Baba Tahir’in kümbetinin mimari ve süsleme özellikleri bizzat konunun mahallinde incelenerek yapılan gözlemler sonucunda metne dökülmüştür. Kümbet’in geleneksel mimarisini gösteren görsel ilk ve tek kaynak Minorsky’nin fotoğrafıdır. Bu fotoğraflan yola çıkarak Baba Tahir-i Uryan’ın kabrinin üzerindeki kümbetin yıkılıp yerine yenisinin yapılması, onun kendi dönemindeki sanat, mimari, estetik, şiir ve marifeti ilişkin mekanla mücessem kılınan alanın yok olduğu şeklinde yorumlanmıştır. Bu fotoğrafın işaret edip hatırlattığı mekanın yitimi veya kaybı, Baba Tahir-i Uryan’ın yeni eserle birlikte yeni dünyaya takdim edildiği ve yeni dünya tarafından da kabul edildiğini çağrıştırmaktadır. Baba Tahir-i Uryan, İran’ın Hemedan şehrinde yaşamış önemli bir mutasavvıftır. Divan ve el-Kelimatu’l-Qisar adlı eserleri günümüze ulaşmış olan Baba Tahir’in Kalenderî bir bakışla kaleme aldığı şiirleri kendisinden sonraki birçok şair ve mutasavvıfı derinden etkilemiştir. Bu çalışmada, Baba Tahir-i Uryan hakkında dönemi ve daha sonraki yıllarda hakkındaki kayıtlara yer verilmiş ve mevcut verilerden hareketle Baba Tahir’in irfan anlayışı da kısa aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Baba Tahir-i Uryan, Ehl-i Hak, Hemedan, Serencam.