Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE004202309Özet
Karaca köyü, Malatya ilinin Yazıhan ilçesine bağlı; Bektaşi ve Alevi inancı ile yoğrulmuş bir Türkmen köyüdür. Karaca köyü, Dulkadiroğulları beyliğini de kuran Halep Türkmenlerinin ana obalarından olan Karacalı obası mensupları tarafından XVIII. yüzyılın ikinci yarısında kurulmuştur. Ancak, Karacalı obasının bu köyün de yer aldığı bölgedeki mevcudiyeti XIV. yüzyıla kadar uzamakta ve katmanlı bir yerleşim gözlenmektedir. Bu dönemde bölgeyi yazlak olarak kullanan Karacalı obası, Osmanlı devletinin Dulkadiroğulları beyliğini ilhakı sonrası giriştiği iskân politikalarına daha fazla direnememiş ve Malatya’da yerleşik yaşama geçmiştir. En geç XVI. yüzyılda Hacı Bektaş Veli Dergâhına bağlı Koluaçık Hacım Sultan soyundan gelen mürşitler vasıtasıyla Bektaşiliğe intisap eden bu obanın Karaca köyünü kurması neticesinde bu köy Hacım Sultan Ocağı’nın da merkezi olmuştur. Bu çalışmada, Karaca köyünün tarihçesine dair köy halkının ortak belleğinde taşınan bilgilerden yola çıkılarak arşiv taraması ve nitel araştırma yönteminden istifade edilerek incelemelerde bulunulacaktır. Çalışmanın sonucunda ise Halep Türkmenlerinin güçlü bir kolunun yaşam merkezi olmasının yanı sıra Bektaşi inancının yöredeki son temsilcilerinden olan Karaca köyünün tarihçesine ilişkin tartışmalı bazı hususlar açıklığa kavuşturulmuş ve bu sahada yapılan araştırmalara katkı sağlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Halep Türkmenleri, Karacalı Obası, Malatya, Karaca Köyü, Hacım Sultan Ocağı.
Kaynaklar
Aksüt, H. (2006). Alevi Erenlerin İlk Savaşı (1240). Yurt Kitap-Yayın.
Aksüt, H. (2020). Aleviler. Yurt Kitap-Yayın.
Aksüt, H. (2023, Nisan). Basak Köyü. https://www.turkcebilgi.com/basak,_hekimhan
Aydın, S. (2015). “Tarihsel Oğuz Aşiret Grupları Bağlamında Konar-Göçerlik ve Aşiret Sorunu”, (ed. Gündüz, Tufan vd.). Oğuzlar Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri. 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri: Cilt 1. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları, ss. 587-596.
Bostancı Işık, I. (1998). Halep Türkmenleri (Boy ve Oymaklar). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Çelikdemir, M. (2001). Osmanlı Döneminde Aşiretlerin Rakka’ya İskânı (1690-1840). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Dalkıran, S. (2007). “Hacı Bektaş Veli'nin Önde Gelen Halifelerinden Hacım Sultan ve Velayetnamesi”. (ed. Dr. Filiz Kılıç vd.). 2.Uluslararası Türk Kültür Evreninde Alevilik ve Bektaşilik Bilgi Şöleni: Cilt 1. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Merkezi Yayınları, ss. 383-403.
Doğan, Y. K. (t.y.). Müslümoğulları Ailesinin Tarihçesi, Kişisel Yayın.
Erdemli, M. (2021). Mühimme Defterlerine Göre Kanuni Sultan Süleyman ve II. Selim Dönemi Kızılbaş Hareketleri. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Göğebakan, G. (1992). 1530 (H. 937) Tarihli Malatya Mufassal Tahrir Defterine Göre Malatya ve Çevresinde Osmanlı Hakimiyetinin Tesisi (1530-1560). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
Göğebakan, G. (1998). XVI. Yüzyılda Malatya Kazası (1516-1560). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Güler, A. (2014). Memlûk-Dulkadiroğulları Münasebetleri (1337-1517) Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Gülerer, S. (2012). Hacım Sultan Menâkıbnâmesi Üzerine Bir İnceleme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
Karacan, İ. (2007). Karaca Köyünün Kuruluşu ve Gelişimi. Rektur Reklam Matbaa.
Karagöz, M. (1994). “XVIII. Yüzyılın Başlarında Malatya Ve Çevresinde Eşkıyalık Hareketleri”. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5 (5), ss. 193-207.
Maden, F. (2013). “Evliya Çelebi’nin Seyahatnâmesinde Bektaşi Tekke ve Türbeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 68, ss. 89-128.
Musalı, N. (2018). “I. Şah İsmail’in İdarî-Askerî ve İctimaî-İktisadî Politikaları Üzerine Bazı Notlar ve Değerlendirmeler”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (14), ss. 1-46.
Ocak, A. Y. (1990). “Kanuni Sultan Süleyman Devrinde Osmanlı Resmî Düşüncesine Karşı Bir Tepki Hareketi: Oğlan Şeyh İsmail-i Mâşukî”. Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 10, ss. 49-58.
Öz, B. (1997). Alevilik ile İlgili Osmanlı Belgeleri. Can Yayınları.
Özkolaçık, C. (2022). “Koluaçık Hacım Sultan Ocağına Ait Bazı Belgeler: İcâzet-nâme, Biat-nâme, Velâyet-nâme”. Edeb Erkan, 2, 11-37. https://doi.org/10.59402/EE002202202
Özmen, İ. (2022). Hacım Sultan Velayetnamesi. Sarmal Kitabevi.
Sarı, A. (2015). “Dulkadirli Sahasında Oğuz Boyları”. (ed. Gündüz, Tufan vd.). Oğuzlar: Dilleri, Tarihleri ve Kültürleri. 5. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri: Cilt 1. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, ss. 121-126.
Sümer, F. (2012). “Türkmenler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt. 41, ss. 607-611.
Sümer, F. (1972). Oğuzlar. Ankara Üniversitesi Basımevi.
Şahin, İ. (1982). “XVI. Asırda Halep Türkmenleri”. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 12, ss. 687-712.
Tunus, O. (2019). “17. Yüzyılda Osmanlı Devleti’ndeki Büyük Kaçgun’un Neden Ve Sonuçları”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 15 (2), ss. 409-421.
Yıldırım, R. (2010). “Bektaşi Kime Derler?: ‘Bektaşi’ Kavramının Kapsamı Ve Sınırları Üzerine Tarihsel Bir Analiz Denemesi”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 55, ss. 23-58.
Yıldırım, R. (2019). Hacı Bektaş Veli’den Balım Sultan’a Bektaşiliğin Doğuşu. İletişim Yayınları.
Yıldırım, İ. (2021). İbrahim Yıldırım ile Söyleşi. https://www.hacimsultanocagi.com/newpaged89d9321
Watenpaugh, H.Z. (2005). “Deviant dervishes: Space, gender, and the construction of antinomian piety in Ottoman Aleppo”. International Journal Middle East Studies, 37, pp. 535-565.