Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE004202305Özet
Bu çalışma, Hz. Ali hakkındaki Qissa'ların Türk kültürü içindeki çok yönlü dünyasının derinlemesine keşfiyle ilgilidir. Yüzyıllar boyunca birbirine karışmış tarih, dil ve maneviyatın karmaşıklığını çözmeyi amaçlıyor, Hz. Ali'nin Türk dünyasındaki kalıcı etkisini aydınlatıyoruz. Bu anlatılar, kültürel kimlik ve ahlaki rehberlik depoları olarak dururken, Türk halklarının inançlarına ve miraslarına olan bağlarının özünü kapsar. Türk edebiyatının bilim adamları, "cenkname" ile Hz. Ali arasındaki bağlantıyı özenle korumuş, Türk düşünce yapısında önemli bir dönüşümü tetiklemiştir. 13. ve 14. yüzyıllardan bu yana, bu anlatılar Türk edebiyatında belirleyici bir rol oynamış, nesilden nesile aktarılmış ve kültürel ve manevi önemlerini korumuştur. " Cenknameler," Türk epiklerine derinden kök salmış, özellikle Azerbaycanlı, Özbek ve Türkmen halkları arasında edebi geleneklerin önemli bir yerini tutar ve kalıcı bir miras bırakır. 19. yüzyılın ikinci yarısında, Kazak şairleri ve şarkı yazarları bu anlatı geleneğine özel bir ilgi göstermeye başlamış, daha önce bilinmeyen eserler sunmuş ve zengin bir folklor mirası korumuştur. Bu dini eserler Kazak okurlarını büyülemiş ve onların manevi miraslarına değerli katkılara dönüşmüştür. Bu karmaşık ve kalıcı anlatı dokusu, Hz. Ali'nin Türk kültüründeki derin kültürel ve manevi önemini göstererek, Türkçe konuşulan toplulukların zaman ve mekan aşan kolektif bilincindeki kalıcı etkisini vurgular.
Anahtar Kelimeler: Destan, Cenkname, Hz.Ali, Salsal.
Kaynaklar
Adilbayev, А. (2010). Saŋlaq Sahabalar. (Ed. A. Derbisali). Almaty: Islamic Culture and Education Support Fund.
Aykaç, O. (2017). "Hz. Ali-İfrit Cengi nin Yeni Bir Nüshası", Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, Sayı 15, ss. 145-154. https://doi.org/10.24082/abked.2017.15.003
Azibayeva B. (2009). Qazaq dastandary. Publ.Baspalar uyi.
Babalar Sözi. (2004). Dini dastandar: 100 tomdyq. V.10. Astana: Foliant.
Babalar Sözi. (2005). Dini dastandar: 100 tomdyq. V.11. Astana: Foliant.
Babalar Sözi. (2005). Dini dastandar: 100 tomdyq. V.15. Astana: Foliant.
Babalar Sözi. (2005). Dini dastandar: 100 tomdyq. V.16. Astana: Foliant.
Çetin, İ. (1997) Türk Edebiyatında Hz. Ali Cenknâmeleri. T.C. Kültür Bakanlığı.
Demir, N. (2011). “Türk Düşünce Dünyas ında Hazret-i Ali”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 60, ss. 85-104.
Dmitriyev, L.V. (1980). “Opisaniye turkskih rukopisey Instituta Vostokovedenia”. Poetry and comments on poetic compositions. Poetics. V.ІІІ. Nauka.
Hazret Ali. (2015). Religious Sagas. Ed. U. Qalizhanov. Adebiyet Alemi.
Karaoğlan, H. (2015). “Anadolu'da Hz. Ali Tasavvurları: Kahramanmaraş Örneğі”, KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 26, ss. 37-70.
Kairanbayeva, N. (2022). The language of the manuscript “Kissa-i Jankname-i Risale-i Shah-i Mardan”. Al-Farabi Kazakh national university. Unpublished Doctoral dissertation.
Kayaoktay, I. (2021). Yeni Bir Nüsha Işığında Eski Anadolu Türkçesi Devri Manzum Hz. Ali Cenk-nâmeleri: Beypazarılı Maâzoğlu Hasan, Selâsil Kalesi Cengi-Cenâdil Kalesi Cengi, Nakîboğlu Taceddin, Aden Kalesi Cengi, Şeyyâd İsâ, Salsâl-nâme (İnceleme-Metin-Tıpkıbasım), DYB Yayınları.
Kayaoktay, I. (2022). Türk Edebiyatında Manzum Hz. Ali Cenk-Nâmeleri ve Ayân-Zâde İbrahim Şükrî'nin Kıssa-i Kan Kalesi ile Hikâye-i Hâver-Zemîn Adlı Mesneviler. Manisa Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Doktora Tezi.
Kızıltaş, M. (2021). “Şairi Bilinmeye n Manzum Bir Hz. Ali Cenknâmesi: Hz. Ali’nin Melik İle Cengi”, Edebi Eleştiri Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, ss. 57-96. https://doi.org/10.31465/eeder.858768
Küçük, S. (2014). Hz. Ali-İfrit Cenknâmesi. Kesit Yayınları.
Öztürk, A. (2018). “Bilinmeyen bir Hz. Ali Cenknâmesi”, IV. Uluslararası Alevilik Ve Bektaşilik Sempozyumu, ss. 309-331.
Özalp, N.A. (2017). Hz. Ali Cenkleri, 1 . Baskı, Kapı Yay.
Saluk, R. G. (2018). “Hz. Ali Cenknameleri ve Bir metin: “Esed ile Şah-i Merdan Cengi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Cilt 3, Sayı 85, ss.71-85.
Şener, O. Z. (2021). Dini Tarihi Kaynak lı Olağanüstü Anlatıların Dini Çocuk Edebiyatı Açısından Değerlendirilmesi ve Hz. Ali Cenknameleri'nin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. . Basılmamış Doktora Tezi.
Shadkam, Z. & Kairanbayeva, N. (2022). “Kazak Sözlü Geleneğinde Hz. Ali Cenknâmeleri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 101, ss. 169-186. https://doi.org/10.34189/hbv.101.007
Toprak, İ. (2014). Hazreti Ali Cenkleri. Büyüyenay Yayınları.
Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında Hz. Ali. (2005). Hazırlayan A.Y. Ocak. Türk Tarih Kurumu Yayınları.