Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE005202402Özet
Yazılı kaynakların güvenilirliği ve geçerliliği araştırmalarda her zaman kritik öneme sahiptir. Kapsamlı ve doğru araştırma yapmanın önemli adımlarından biri yazılı kaynakların en güvenilir ve orijinal versiyonlarını bulmaktır. Araştırmacılar, çalışmalarında en yüksek düzeyde güvenilirlik ve doğruluk sağlamak için sıklıkla birincil kaynaklara güvenirler. Taslağın korunması, metnin bütünlüğü, kopyalanma koşulları ve yazarın ve yazıcıların çalıştığı ve yaşadığı ortam gibi faktörlerin tümü, bir kaynağın güvenilirliğinin ve öneminin belirlenmesine katkıda bulunur. Paleografik ve kodikolojik veriler, el yazmalarının tarihini ve kaynağını anlamada kritik bir rol oynayarak araştırmacıların, el yazmalarının özgünlüğünü ve önemini bulundukları zaman ve yer bağlamında değerlendirmelerine olanak tanır. Bu tür verilerin analizi, bu tarihi belgelere yönelik araştırmalara ışık tutmaya yardımcı olabilir. Bu nedenle makalede Taşkent, Kokand, Kabil, Uppsala kitap koleksiyonlarında muhafaza edilen “Hadīqat’ül ‘Arifȋn” yazmalarının paleografik ve kodolojik özelliklerini anlatmaya çalışıyoruz. Kuşkusuz bu karşılaştırmalı analiz, Yesevî Sufi ekolünün başlıca dogmatikleri hakkında değerli bilgiler sağlayabilir. Araştırmacılar, yazmanın farklı koleksiyonlardaki farklı versiyonlarını karşılaştırarak, Yesevi'nin öğretilerinin Sufi geleneği içindeki gelişimine ve yorumlanmasına ışık tutabilecek metinsel farklılıkları ve üslup özelliklerini analiz edebilirler. El yazması nüshalar, Yesevi'nin manevi ve felsefi fikirlerinin farklı bölge ve zaman dilimlerindeki evrimini ve aktarımını anlamaya yardımcı oluyor.
Anahtar Kelimeler: Hoca Ahmed Yesevî, İshâk Hoca, İsmâ'îl Ata, “Hadīqat’ül-‘Ârifȋn”, Türkistan, Taşkent.
Kaynaklar
Afdalī, M. A. (1363). Fihrist-e Nusakh-i Khattī Ārshīf-i Millī Afgānistān. Kūmita-i Daulatī Farhang.
al-Qundūzī, S. bin I. (1416). Yanābī‘ al-mauaddah lizi al-Qurbā. Masādir sīrat an-Nabī ua al-A’immah (S. ‘A. J. Ashraf, Ed.). 3. Dar al-Usuah lil-Ṭaba’ah.
Bukhārī, H. T. (1989). Sharaf-nāma-i Shāhī (М. А. Salahetdinova, from Persian Trans. & Ed.). (2). Nauka.
Bustanov А. К. (2010). Sufiiskie legendy оb islamizatsii Sibirii. Turkologicheskii sbornik 2009-2010. [Sufi legends about the Islamization of Siberia. Turkic collection 2009-2010], 33-78.
Bustanov, А. К. (2011). The Sacred Texts of Siberian Khwaja Families: The Descendants of Sayyid Ata. Journal of Islamic Manuscripts, (2), 70-99. https://doi.org/10.1163/187846411X566832
Catalogue. (2013). A concise catalogue of the Persian manuscripts in uppsala university library (A. Muhaddis, Ed.). Acta Universitatis Upsaliensis.
DeWeese, D. (2000). Sacred History for a Central Asian Town: Saints, Shrines and Legends of Origin in Histories of Sayrām, 18th–19th Centuries. Figures mythiques des mondes musulmans (Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée, 89–90). pp. 245-295. https://doi.org/10.4000/remmm.283
es-Sarayî, M. ibn ‘A. (1956). Nehcü’l-feradis. Cennetlerin açık yolu (Önsöz: Janos Eckmann). I Tibkibasim. Türk Tarih Kurumu Basimevi.
Fazylov, E. (1966). Starouzbekskii yazyk. Horezmskie pamyatniki XIV veka. [Old Uzbek language. Khorezm monuments of the 14th century.]. (1). “FAN”.
Fazylov, E. (1974). О rukopisyah i yazike “Latafat-name” Khodjendi. Turkologicheskii sbornik. [About the manuscripts and language of Khojendi’s “Latafat-name”. Turkological collection]. “Nauka”, 125-153.
Hofman, H. F. (1969). Turkish Literature: A Bio-Bibliographical Survey. Section III (Chaghatai) Part I (Authors). (6). https://doi.org/10.1163/9789004646360
Islamization. (2013). Islamization and Sacred Linages in Central Asia: The Legacy of Ishaq Bab in Narrative and Genealogical Traditions (D. DeWeese & A. Muminov, Eds.). (1). Daik-Press.
Ivanov, P. (1927). K voprosu о istoricheskoi topografii starogo Sairama. V. V. Bartoldu. Turkestanskie druziya, ucheniki i pochitateli. [On the question of the historical topography of old Sairam. Bartold V. V. - Turkestan friends, students and admirers], 151-164.
Kambarbekova, G. (2015). “Lamahat min nafahat al-Quds” kak istochnik po istorii tarikata Yasavīya i Srednei Azii. Sufizm I musulmanskaya duhovnaya tradizya: teksti, instituty, idei i interpretazii. [“Lamahat min nafahāt al-quds” as a source on the history of the Yasavīya tariqa and Central Asia. Sufism and Muslim spiritual tradition: texts, institutions, ideas and interpretations], 92-105.
Köprülü, F. (2004). Türk Edebiyatı tarihi. Akçağ Yayınları.
Köprülü, F. (1950). Ahmed Yesevi. İslam Ansiklopedisi, I, 210-215.
Risāla fī madīnah al-Baidā’. COM No. 1990/IV, ff. 2a-42b.
Semenov, А. А. (1954). Pervyye Sheybanidy i bor'ba za Maverannakhr. Trudy Instituta istorii, arkheologii i etnografii AN Tadzhikskoy SSR. (The first Sheybanids and the struggle for Transoxiana. Proceedings of the Institute of History, Archeology and Ethnography of the Academy of Sciences of the Tajik SSR) Stalinabad: Izdatel’stvo an Таdjssr, (12), 11-50.
Togan, A. Z. V. (1969). Hatıralar: Türkistan ve diğer müslüman doğu Türklerinin milli varlık ve kültür mücadeleleri. Hikmet Gazetecilik.
Togan, Z. V. (1981). Türkili Türkistan ve yakın tarihi. Enderun Kitabevi.
Traktat o Sairame. (2009). (J. М. Tulibayeva, Trans.).
Turdialiev, A. (2017). Tanzīl al-Sālihīn. Jahon Adabiyati, № 2(237), 162–176.
Witsen, N. (2010). Severnaya i Vostochnaya Tartariya (to Russian V. G. Trisman, Trans., N. P. Kopaneva & B. Naarden, Eds.), (2). Pegasus.
Zetterstéen, K. V. (1930). Die Arabischen, Persischen und Türkischen Handschriften der Universitätsbibliothek zu Uppsala, (2-3). Almgvist & Wiksells.