Bektaşi Şeyhlerinin Hacı Bektaş Veli Tekkesi (Pirevi) Postnişinlerinin Arzlarıyla Atanmaları

Appointment of Bektashi Sheiks by the Petitions of Postnisin in Hacı Bektaş Veli Lodge (Pirevi)

Öz

Bektaşi tarikatının merkezi Hacı Bektaş Veli Tekkesi’dir. Osmanlı Devleti, Bektaşileri temsiliyet noktasında kendisine muhatap olarak Hacı Bektaş Veli Tekkesi’ndeki postnişini almıştır. Hacı Bektaş Veli’nin evladından yani Çelebilere mensup olan postnişine, Osmanlı Devleti’ndeki tüm Bektaşi tekkelerine atanacak olan şeyh adaylarını merkeze arzda bulunma yetkisi verilmişti. Tespit edilebildiği kadarıyla bu konudaki ilk vesika 1610 yılına aitti. Ancak belge içeriğinden Pirevi’nin geçmiş yıllarda da bu imtiyaz hakkına sahip olduğu anlaşılmıştı. Pirevi’ne tanınan bu imtiyaz zaman zaman vali, kadı, naib ve mütevelli gibi kişilerce ihlal edilmişti. İhlal neticesinde gerçekleşen atamalarda ehil olmayan kişiler Bektaşi tekkelerinin yönetimini ele geçirerek tekkelerin gelirlerine el koymuşlar ve tarikat erbabına kötü muamelede bulunarak tekkelerin harap olmasına yol açmışlardı. Ortada kalan dervişler ise han ve dükkan köşelerinde perişan bir yaşamın içinde kalmışlardı. Bu duruma sessiz kalmayan Pirevi kendi salahiyetinde olan imtiyazını korumak adına bu tarz girişimleri merkeze şikayet etmişti. Bu doğrultuda Pirevi’ne belirli aralıklarla Bektaşi tekkeleri üzerindeki hakimiyetini tesis eden imtiyaz hakkı içerikli vesika verilmişti. Her ne kadar belirli dönemlerde Pirevi’ne imtiyaz içerikli belgeler verilmiş olsa da dışarıdan müdahale ile bazı tekkelerdeki şeyh atamalarında bu imtiyaz hakkına riayet edilmemeye devam edilmişti. Bu makalede Pirevi’ne verilen imtiyaz hakkı ve imtiyaz hakkının ihlali neticesinde Bektaşi tekkelerinde oluşan durum ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bektaşilik, Hacı Bektaş Veli Tekkesi, Osmanlı Devleti, İmtiyaz, Arz Hakkı.