Türk Kültüründe ve Alevi-Bektaşi İnancında Kapı-Eşik Kavramı
The Concept of Door and Threshold in Alevi-Bektashi Belief and Culture

Türk kültüründe mekânlara ve mekânların bazı bölümlerine zahirî ve batınî manalar verilmiştir. Alevi-Bektaşi inanç ve kültürüne baktığımızda kapı ve eşik kavramlarında bu durumla karşılaşılmaktadır. Bu makalede Türk kültürü ile Alevi-Bektaşi inancında yer alan kapı ve eşik kavramlarının anlamları, bu kavramların Türk mitolojisindeki yeri, İslam literatüründe nasıl ve ne şekilde yer aldığı, tarihî ve dinî kökenleri ile ibadetlerde uygulanış şekli üzerinde durulmuştur. Makalenin başında kapı ve eşik kavramlarının kelime ve kavram olarak ne tür manalar içerdiği hakkında bilgi verilmiştir. Ardından eski Türklerde “Kamlık (Şaman)” geleneğinde kapı ve eşik kavramı ele alınmıştır. Makalede Alevi-Bektaşi inanç ve kültüründeki kapı ve eşik kavramlarının İslami kökenlerine de değinilmiştir. Alevi-Bektaşi inanç ve kültüründe kapı ve eşik kavramı Hz. Peygamberin “Ben ilim şehriyim. Ali onun kapısıdır” hadisine dayanmaktadır. Alevilik-Bektaşilik inancında ibadetlerde ve uygulamalarda yer alan kapı ve eşik kavramlarının Türk mitolojisindeki olaylarda ve içeriklerde yer alış biçimleri izah edilmeye çalışılmıştır. Alevi-Bektaşi inanç ve kültüründe kapı, yolun başı ya da sonunda bulunan noktayı ve aşamalı olarak başka bir makama geçiş sürecini anlatan bir sembol olarak karşımıza çıkmaktadır. Makalede tüm bu konular ele alındıktan sonra son kısımda Alevilik- Bektaşilikte ayin-i cemde kapı ve eşik kavramlarının ne şekilde yer aldığı yazılı kaynaklar ve sözlü gelenek çerçevesinde incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk Kültürü, Şamanizm, Alevilik-Bektaşilik, Kapı, Eşik.