Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE004202308Özet
Anadolu’da XIII. yüzyılda Hacı Bektaş Veli tarafından temelleri atılan, İslâm’ın tasavvufî bir yorumu olan Bektaşilik; yazılı kaynaklar, sözlü gelenekler ve kesintisiz uygulamalar ile günümüze ulaşmıştır. Yazılı kaynaklar içinde sayılan velayetnameler, menakıpnameler, cönkler, erkânlar, risâleler ve icazetnameler bazen arşivlerde, bazen başka ülkelerin kütüphanelerinde karşımıza çıkabilmektedir. İcazetnamelerin pek çoğu icazetname sahiplerinin bel veya yol evlatlarına miras yolu ile aktarılarak korunmuştur. Çalışmamız 1857 tarihinde Abdal Musa Dergâhına postnişin olarak atanan Şeyh Mustafa Dede hakkındaki berat ile 1911 yılında Hacı Bektaş Veli Dergâhından babalık icazeti alan Mustafa Naci Baba’nın icazetnamesi konu edinilmiştir. Mücerret Mustafa Naci Baba’nın evlatlık edindiği kardeşinin oğlu ve torunları sâyesinde belge korunmuş, bizlerle paylaşılarak kaybolmasına izin verilmemiş, böylelikle okuyucuların yararlanmasına vesile olunmuştur. Çalışmada, Abdal Musa Tekkesi’nin olduğu Tekke Köyü’nde, Denizli Çal kazası civarında musahipli erkân uygulanırken; Mustafa Naci Baba’nın kâmil bir mürşid olarak etkilemesi ile Bekilli ve Çal’a bağlı Çakırlar Köyü’nde mücerret Balım Sultan erkânnâmesinin uygulanmaya başlaması konu edilmektedir. Her iki erkân uygulaması temelde birbirine benzemekle birlikte Şeyh Safi Erkânı’ndan, Balım Sultan Erkânı’na geçiş yapılmasının olası sebepleri ve Mustafa Naci Baba’nın durumu üzerinden açıklanmaya çalışılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Bektaşilik, Balım Sultan, Abdal Musa Dergâhı, Mustafa Naci Baba, İcazetname, Bekilli.
Kaynaklar
Akpınar, C. (2000). İcazet. TDV İslam Ansiklopedisi (ss. 400-401). içinde Türkiye Diyanet Vakfı.
Alay, O. (2009). Velilik ve Kerâmet Bağlamında Abdal Musa’xxnın Gerçek ve Menkıbevî Hayatı-Şahsiyeti. TURKISH ACADEMIC RESEARCH REVIEW, s. 271.
Çınar, N. (2020). “Tasavvufta İcâzet Geleneği: “Nakşî Hâlidî Şeyhi Ervâdî Örneği”. Ağrı İslâmi İlimler Dergisi (AGİİD),(6), ss. 63-104.
Gümüşoğlu, H. (2017). Ahmet Rıfkı Bektaşi Sırrı. Post Yayınları.
Güzel, A. (1999). Abdal Musa Velayetnamesi. Türk Tarih Kurumu.
Hamzaj, İ. (2019). Salih Niyazi Dedebaba Hacı Bektaş Veli Dergahı Son Postnişini. Revak Kitapevi.
İbrahim Çiftçi. (2014). İnanç Turizmi Kapsamında Hacı Bektaşi Veli Dergâhına Yönelik Bir Araştırma. T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Turizm İşletmeciliği Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Kala, A. (2015). Derviş Ahmed Aşıki, Osmanlı Tarihi Hakkında Yazılan İlk Tarih Kitabı Aşıkpaşazade Tarihi. Kamer Yayınları.
Karaçağ, A. (2011). Elmalı Abdal Musa Dergahındaki Bektaşi Mezartaşları. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi(57), s. 112.
Kızılkaya, O. (2019, KIŞ). Hacı Bektaş Veli Tekkesi'nin Ziyaretgah Olma Süreci ve XIX Yüzyılda Yapılan İnşaatlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, s. 13.
Köprülü, O. (1988). Abdal Musa Mekıbeleri Osmanlı Devleti'nin kuruluşu ile ilgili rivayetlere karışan ve Bektaşi an'annesinde önemli bir yeri olan Anadolu Abdallarından biri. İslam Ansiklopedisi (ss. 64-65). içinde Türkiye Diyanet Vakfı.
Küçük, M. (2022, Temmuz). Antalya Abdal Musa Dergahı ve Etki Alanı. Menkıbevi Kuruluş, Tarihçe, Denizaşırı İlişkiler. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yüksek Lisans Enstitüsü.
Maden, F. (2015). Yeniçerilik- Bektaşilik İlişkileri ve Yeniçeri İsyanlarında Bektaşiler. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Dergisi, s. 195.
Maden, F. (2020). Bektaşi Tekkelerinin Kapatılması (1826). Türk Tarih Kurumu.
Noyan, B. (1985). Bektaşilik ve Alevilik Nedir. Doğus Matbaacılık.
Öztürk, N. (2013). Aşıkpaşazade Tarihi (Osmanlı Tarihi 1285-1502). Bilge Kültür Sanat.
Soyuer, Z. A. (2019). Hat Sanatında İcazetname ve Ketebe Geleneği. T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Gelenesel Türk Sanatları Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
Soyyer, A. (2019). Hünkâr Ansiklopedik Bektaşilik Sözlüğü. Post Yayın Dağıtım.
Taşğın, A., & Taşğın, H. (2022). Bektaşi Tekkelerinin Yasaklı Yıllarında Seyyit Battal Gazi Evlatlarından Şücaaddin Veli Tekkesi Postnişini Mustafa Şükrü Metin Baba Hayatı ve Eserleri. Çizgi Kitabevi.
Uçar, R. (2010). Anadolu'da Aleviliğin Dünü ve Bugünü ed. Halil İbrahim Bulut. Sakarya Üniversitesi Yayınları.
Yıldırım, R. (2010). Bektaşi Kime Derler Bektaşi, Kavramının Kapsamı ve Sınırları Üzerine Tarihsel Bir Analiz Denemesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi(55), s. 23.