Hacı Bayram Veli'nin Tarikatı ve Tarikat Silsilesi: Hacı Bayram Veli'nin Tarikatı ve Silsilesinde Oluşan Belirsizlik
Hacı Bayram Veli's Sect And Sect's Lineage: The Uncertainty Created In Hacı Bayram Veli's Section And Secret

Osmanlı Devleti siyasi sınırları içerisinde Erdebil tekkesi ekseninde iki farklı erkan ve faaliyet yürütüldü. Bunlardan bir tanesi Somuncu Baba / Şeyh Hamid Veli (ö. 1412), Hacı Bayram Veli (ö. 1430) ve Yusuf Hakiki Baba (ö. 1488) tarafından takip edilen Erdebil Tekkesinin geleneksel usul ve erkanı idi. Diğeri ise Şeyh Cüneyt ile görünen siyasi, ideolojik programını meşru kıldığı yeni usul ve erkandı. Her iki usul ve erkan, aynı zaman ve mekânda Erdebil Tekkesi halife ve müritlerinin bulunduğu bütün tekkelerde yürüdü ve yeni uygulamaya konulmaya çalışılan erkan, her iki erkanı sürdürenler arasında anlaşmazlık ve mücadeleye neden oldu. Aşamalı olarak Şeyh Cüneyt (ö. 1460), Şeyh Haydar (ö. 1488) ve Şah İsmail (ö. 1524) tarafından Erdebil Tekkesinin kadimden devam eden erkan, usul ve kisvesini değiştirerek geçmiş ve geçmişle bağlantılı uzantılarından kurtulmaya çalıştı. Erdebil Tekkesinin farklı programı giderek Şeyh Cüneyt ile genişledi ve Şeyh Cüneyt ardından Şeyh Haydar ve oğlu Şah İsmail ile tekke, müstakil bir devlete dönüştü. Diğer yandan Erdebil Tekkesi, Somuncu Baba / Şeyh Hamid Veli, Hacı Bayram Veli ve ardıllarından sonra birden fazla tarikat adıyla faaliyete başladı ve bu tarikatların temsil ettiği erkanın parçası oldu. Bu çatışma ve mücadele neticesinde farklı iki anlayış ortaya çıktığında Erdebil Tekkesine bağlı topluluklar, kendi içerisinde iki ana usul ve erkan arasında kaldı. Şeyh Haydar döneminde ortaya çıkan Kızıl Taç ile Erdebil Tekkesinin kisvesi yeni dilim ve renkleriyle yeni erkanı uygulayanların alameti farikası olurken kadimden devam eden erkanı sürdürenlerden de farklılaştırdıkları hususlardan bir tanesi olmuştu.

Anahtar Kelimeler: Hacı Bayram Veli, Somuncu Baba, Şeyh Hamid Veli, Yusuf Hakiki, Şeyh Cüneyt, Şeyh Haydar, Tac, Kızılbaş.