Anistâs Mârî el-Kermelî’nin Sârlîyye, Bâcvân ve Şebeklerle ilgili araştırmaları
DOI:
https://doi.org/10.59402/EE008202511Anahtar Kelimeler:
Anistâs Mârî el-Kermelî, Irak, Musul, Sârlîyye, Bâcvân, Şebek.Öz
Bu çalışma, Irak’ta, Musul etrafında yaşayan Sârlîyye, Bâcvân, Şebek adlı üç farklı topluluğun inanç, ibadet ve geleneklerini konu edinmektedir. Anistâs Mârî el-Kermelî’nin bu üç topluluk üzerine yaptığı çalışmaya dayanarak onun hayatı, eserleri ve Irak’taki bu topluluklar üzerine yaptığı araştırma anlayıcı, yorumlayıcı ve eleştirel yaklaşımlarla değerlendirilmektedir. el-Kermelî’nin özellikle el-Meşrik dergisinde Yezîdîler, Abdallar, Sârlîyye, Bâcvân ve Şebeklerle ilgili yayınladığı çalışmaları dikkat çekicidir. Bu çalışmalar, akademik çevreler için referans kaynağı olma özelliğini uzun süre devam ettirmiştir. Anistâs Mârî el-Kermelî, Doğulu Katolik bir ailenin üyesi ve din adamıdır. Hayatı boyunca başta Irak ve Mısır olmak üzere dil, edebiyat, din ve kültür tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla çok geniş bir çevre ile temasını sürdürmüştür. Daima, araştırmacılarla yakın ilişkileriyle tanınan, çalışmaları takip edilen ve referans alınan bir kişi olmuştur. Yaptığı çalışmalar, güncelliğini korumakta, halen başvuru kaynağı olarak kullanılmaktadır. Ancak el-Kermelî’nin çalışmalarında bu Sûfî topluluklarla ilgili verilen bilgilerin bir kısmı doğrudan bu topluluklardan elde edilmemiştir. Bu nedenle çalışmaları, ilgili topluluklar hakkında komşu inanç gruplarınca anlatılan, olumsuz anlamlar taşıyan gerçek ve akıl dışı bilgiler içerebilmektedir. Onun bu toplulukların inanç, ibadet ve kültürel hayatına yönelik verdiği bilgilere gönderme yapıldığında bu hususa dikkat edilmelidir. Türkiye’de bu konulara duyulan ilgisizlikten dolayı, onun Sûfî topluluklarla ilgili araştırmalarına pek başvurulmamış ve doğal olarak çalışmalarının bu yönü akademik çevrelerce pek fark edilmemiştir.
İndirmeler
Referanslar
Ahmadi, S. (2020). “Building a Corpus for the Zaza–Gorani Language Family”. in M. Zampieri, P. Nakov, N. Ljubešić, J. Tiedemann, & Y. Scherrer (Ed.), Proceedings of the 7th Workshop on NLP for Similar Languages, Varieties and Dialects (pp. 70-78). International Committee on Computational Linguistics (ICCL). https://aclanthology.org/2020.vardial-1.7/
Arslan, M. (2004). Türk Popüler Dindarlığı: Çorum Örneği. (1. bs). DEM Yayınları.
Corbin, H. (1983). Cyclical Time and Ismaili Gnosis. (R. Manheim & J. W. Morris. Çev.; 1st ed). Kegan Paul International.
Corbin, H. (2013). Bir’le Bir Olmak: İbn Arabî Tasavvufunda Yaratıcı Muhayyile. (Z. Oktay, Çev.; 1. bs). Pinhan Yayıncılık.
Couliano, I. P. (1992). The Tree of Gnosis: Gnostic Mythology from Early Christianity to Modern Nihilism, (H. S. Wiesner, Çev.; 1st ed). HarperCollins Publishers.
Çetiner, B. (2022). “Kermelî, Anistâs Mârî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, s. 229.
Derviş, S. A. (2025). Mülakat [Ev, iletişim araçları].
el-Azzâvi, A. (1949). El-Kâkaiyye fi’t-Târîh. (1. bs). Şirketü’t-Ticâreti ve’t-Tibâ‘a’l-Mahdûda.
el-Azzâvi, A. (2004). Mevsû‘atu Târîhi’l-‘Irak beyne İhtilâleyn. (1. bs, C. 3). ed-Dâru’l-‘Arabiyye li’l-Mevsû‘at.
el-Gıyâsî, A. bin A. el-Bağdadî. (2010). Târîhu’d-Düvelu’l-İslâmiyye fi’ş-Şark (Târîhu’l-Gıyâsî). (1. bs). Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl.
el-Gulâmî, A. (1950). Bekâye’l-Firaki’l-Bâtıniyye fi’l-Musul. (1. bs). Matba‘atü Ümmü’r-Rabî‘în.
el-Kermelî, A. M. (1902). “Tefkihetü’l-Ezhân fî Ta‘rîfi Selâseti Edyân”. el-Meşrik, 5(13), 577-586.
el-Kermelî, A. M. (1909). “El-‘Abdal”. el-Meşrik, 12(3), 194-204.
el-Kermelî, A. M. (2022). “Abdallar” (M. E. Erkaya, Çev.). Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 102, 465-486. https://doi.org/10.34189/hbv.102.026
el-Kermelî, A. M. (1899g). “el-Yezîdiyye: Ahlâkuhüm ve Aksâmu Kabâilihim”. el-Meşrik, 2(16), 731-736.
el-Kermelî, A. M. (1899c). “el-Yezîdiyye: Akâiduhüm fî’l-Mesîhi ve’d-Dîni’l-Mesîhi”. el-Meşrik, 2(7), 309-314.
el-Kermelî, A. M. (1899h). “el-Yezîdiyye: Aslihâtuhüm ve Menâziluhüm ve Târîhu Ahvâlihim”. el-Meşrik, 2(17), 830-836.
el-Kermelî, A. M. (1899e). “el-Yezîdiyye: Merâtibuhüm ve Muharremâtuhüm ve Lübsühüm”. el-Meşrik, 2(12), 547-553.
el-Kermelî, A. M. (1899b). “el-Yezîdiyye: Tarîkatü’l-Yezîdiyye ve ‘Avâiduhüm”. el-Meşrik, 2(4), 151-156.
el-Kermelî, A. M. (1899d). “el-Yezîdiyye: Tavafatuhüm ve Senâcikuhüm”. el-Meşrik, 2(9), 395-399.
el-Kermelî, A. M. (1899a). “el-Yezîdiyye: Tavtiʾe”. el-Meşrik, 2(1), 32-37.
el-Kermelî, A. M. (1899f). “el-Yezîdiyye: Zevâcuhüm ve Defnühüm”. el-Meşrik, 2(14), 651-655.
Eliade, M. (2014). Dinler Tarihine Giriş. (L. Arslan Özcan, Çev.; 1. bs). Kabalcı Yayıncılık.
Erkaya, M. E. (2023). “Seyyid Şemseddin Seyyid Abbas, Dirâsât ani’ş-Şebek: Seyyid Şemseddin Seyyid Abbas. (1971-1973). Dirâsât ani’ş-Şebek. el-İhâ’ Kardaşlık Dergisi, (11, 12, 13)”. (M. E. Erkaya, Çev.). Edeb Erkan, 4, 177-205. https://doi.org/10.59402/EE004202310
es-Sakkâr, S., Gündüz, A., & Sipahioğlu, U. (2020). “Musul”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 31, ss. 361-363.
es-Sarrâf, A. H. (1954). Eş-Şebek. (1. bs). Matba‘atü’l-Me‘ârif.
eş-Şeybî, M. K. (1966). el-Fikrü’ş-Şî‘â ve’n-Neze‘âtü’s-Sûfîyye: Hattâ Metla‘i’l-Karni’s-Sânî ‘Aşer el-Hicrî. (1. bs). Mektebetü’n-Nâhda.
eş-Şeybî, M. K. (1967). Et-Tarîkatü’s-Safeviyye ve Revâsibühâ fi’l-‘Irakı’l-Mu‘assır. (1. bs). Mektebetü’n-Nâhda.
Geertz, C. (2010). Kültürlerin Yorumlanması. (H. Gür, Çev.; 1. bs). Dost Kitabevi Yayınları.
Giddens, A., & Sutton, P. W. (2016). Sosyoloji: 7. Edisyon (M. Şenol, Çev.; 1. bs). Kırmızı Yayınları.
Gündüz, A. (2010a). “Süleymani̇ye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 38, ss. 111-113.
Gündüz, A. (2010b). “Şehri̇zor”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 38, ss. 273-475.
Gündüz, A. (2022). “Kerkük”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, ss. 290-292.
Güvenç, B. (2016). İnsan ve Kültür. (1. bs). Boyut Yayıncılık.
Izutsu, T. (2005). İbn Arabî’nin Fusûs’undaki Anahtar-Kavramlar. (A. Y. Özemre, Çev.; 4. bs). Kaknüs Yayınları.
İnalcık, H. (2016). Osmanlı Tarihinde İslamiyet ve Devlet. (1. bs). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Kara, M. (2017). Din, Hayat, Sanat Açısından Tekkeler ve Zaviyeler. (7. bs). Dergâh Yayınları.
Kâşâ, S. (with Azzi, J.). (2016). Eş-Şebek. (1. bs). Dâru li-Ecli’l-Ma‘rife.
Kavak, A. (2017). “Kuzey Irak’ta Tasavvuf ve Tarikatlar”. Akademiar Akademik İslam Araştırmaları Dergisi, 6(2), 15-54.
Kavak, A. (2018). “Anadolu’nun İlim ve Tasavvuf Hayatında Berzencî Ulemâsı”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9(20), 421-430.
Kerim, Dr. S. (2025). Mülakat [Ev, iletişim araçları].
Kramers, J. H. (1979). “Sârliye”. İslâm Ansiklopedisi, 2. bs, C. 7, ss. 235-236. Milli Eğitim Basımevi.
Kuşçu, E. (2010). “Gnostik Bilginin Varoluşçu Yorumu”. Milel ve Nihal: İnanç, Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 7(1), 163-185.
Mensching, G. (2012). Din Sosyolojisi (M. Aydın, Çev.; 3. bs). Litera Türk Yayınları.
Minorsky, V. F. (1943). “The Gūrān”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 11(1), 75-103.
Minorsky, V. F. (1979a). “Ehl-i Hak”. İslâm Ansiklopedisi, 2. bs, C. 4, ss. 201-207. Milli Eğitim Basımevi.
Minorsky, V. F. (1979b). “Kürtler”. İslâm Ansiklopedisi, (2. bs, C. 6, ss. 1089-1114. Milli Eğitim Basımevi.
Minorsky, V. F. (1979c). “Şebek”. İslâm Ansiklopedisi, 2. bs, C. 11, ss. 371-372. Milli Eğitim Basımevi.
Mir-Hosseini, Z. (1994). “Redefining the Truth: Ahl-i Haqq and the Islamic Republic of Iran”. British Journal of Middle Eastern Studies, 21(2), 211-228.
Moosa, M. (1988). Extremist Shiites: The Ghulat Sects (Contemporary Issues in the Middle East). (1st ed). Syracuse University Press.
Musalı, N. (Direktör). (2013). “Giriş”. İçinde N. Musalı & A. Taşğın (Ed.), Rus Oryantalistlere Göre Ehl-i Hâklar. (1. bs, ss. 13-96). Önsöz Yayıncılık.
Neuman, W. L. (2022). Toplumsal Araştırma Yöntemleri. (E. Akkaş, Ed.; Ö. Akkaya, Çev.; 2. bs). Siyasal Kitabevi.
Sasanî, H. M. (2006). Payitahtın Son Yıllarında Bir Sefir. (H. Uygur, Çev.; 1. bs). Klasik Yayınları.
Schimmel, A. (2018). İslam’ın Mistik Boyutları. (E. Kocabıyık, Çev.; 1. bs). Alfa Yayıncılık.
Taşğın, A. (2012). Irak’ta Mezhep Çatışmaları Arasında Alevîler ve Bektaşîler. (1. bs). Önsöz Yayıncılık.
Tavakkoli, M. R. (2010). Kürdistan Tasavvuf Tarihi. (Mehmet Polat, Çev.; 1. bs). Hivda Yayınevi.
Uluç, A. V. (2010). “Kürtlerde Sosyal ve Siyasal Örgütlenme: Aşiret”. Mukaddime, 2(2), 35-52.
Uludağ, S. (2022). “Keşf”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, ss. 315-317.
Ülgener, S. F. (2015). Zihniyet ve Din: İslâm, Tasavvuf ve Çözülme Devri İktisat Ahlâkı. (1. bs). Derin Yayınları.
Yaşaroğlu, M. K. (2004). “El-Meşrik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 29, ss. 376-377.
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Ümit Kaya
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Bu dergide yayınlanan makalelerin telif hakkı yazarına aittir. Yazarlar böylelikle makaleyi çoğaltma, temsil, basım, yayın, dağıtım ve internet yoluyla iletim de dahil olmak üzere her türlü umuma iletim haklarını kullanma hakkı kendisindedir. Makalenin herhangi bir bölümünün başka bir yayında kullanılmasına Edeb Erkan (EE) dergisinin yayıncı kuruluş olarak belirtilmesi ve dergiye atıfta bulunulması şartıyla izin verilir. Atıf yapılırken dergi adı, makale adı, yazar(lar)ın adı soyadı, sayı no ve yayın yılı verilmelidir.
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşlerin sorumluluğu yazarlarına aittir.
Bu dergide yayınlanan makaleler Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.
Nasıl Atıf Yapılır
