Makale Yan Taraf
DOI:
10.59402/EE004202306Özet
Eserleri, hikâyeleri, atasözleri, şiirleri doğru anlamanın yolu dönemin tarihini, dilini, değer yargılarını, sorunlarını, sembolik anlatımlarını bilmek ile mümkündür. İnsanlara ders vermek, düşündürmek amaçlı bu hikâyeler kısa yoldan etkileyici ve düşündürücü anlatım yoludur. Özellikle XXI. yüzyılda keramet içerikli menkıbelerin anlatımı esnasında menkıbelerin sadece bilinen fizik kanunları yönünden mukayese edilerek düşünülmesi anlatılan hikâyelerin dinleyenler nazarında inandırıcılığına gölge düşürmektedir. Yedi yüzyıldan bu yana Hacı Bektaş Veli’nin yaşamı ve kerametleri halkın belleğinde son derece önemli bir yer tutmuştur. Onun kerametlerinin anlatılması gönül yaralarına merhem, ümitsizliklere ümit olmuştur. İçinde bulunduğumuz çağın iletişim imkânları, bilgiye çabuk ve kolay ulaşabilme nedenleriyle sorgulamaların da gündeme geldiği bilinmektedir. Bu makalede amaç, Hacı Bektaş Veli’nin yaşadığı XIII. yüzyılda hayvan haklarının, kadının toplumdaki yerinin ne olduğu, irfanın, ruhani yüceliğin yalnızca erkeklere ait istisnai bir durum olmadığının, diğer inançlardan olan insanlara bakış açısının, kendi emeği ile kazanmanın kutsallığının, mana insanının toplum içindeki davranış biçiminin, siyaset ile mesafenin ne olması gerektiğinin, bir dervişte bulunması gereken sabrın sınırlarına dair pek çok konuya nasıl baktığının ve ne mesaj verdiğinin incelenmesidir. Dönemin anlatım dili, toplumun değer yargıları göz önünde bulundurularak Velâyet-nâme adlı eserdeki keramet unsurları ve anlatılmak istenen zamanlar üstü düşünceleri irdelenmiş, nasıl anlaşılması gerektiği konuları işlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hacı Bektaş Veli, Bektaşilik, Velâyet-Nâme, Keramet.
Kaynaklar
Aytaş, G. & Yılmaz, H. (2004). Makalât-ı Gaybiyye. Gazi Üniversitesi Hacı Bektaş Araştırma Merkezi Yayınları.
Bölükbaşı, R. T. (1949). Serab-ı Ömrüm. Kenan Dinçman Matbaası.
Demirtaş, H. (2020). Hacı Bektaş Veli Dergâhı Ziyaretçi Defteri (1921-1925). Vakıflar Genel Müdürlüğü.
Duran, H. (2010). “Velâyetnâme’ye Göre Hacı Bektaş Veli”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55, 129-138.
Duran, H. & Gümüşoğlu, D. (2010). Hünkar Hacı Bektaş Velayetnamesi. Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Araştırma Merkezi Yayınları.
Duran, H. (2022). “Modern Çağın Sorunları Karşısında Bir Çözüm Önerisi Olarak Hacı Bektaş Veli Düşüncesi”. Prof. Dr. Metin Ekici Armağanı. Editörler: Selami Fedakar-Muvaffak Duranlı. Ege Üniversitesi Yayınları, 741-751.
Eyüboğlu, S. (1976). Yunus Emre. Cem Yayınevi.
Eyüboğlu, S. (1998). Hayyam Bütün Dörtlükler. Cem Yayınevi.
Gölpınarlı, A. (1958). Menâkıb-ı Hacı Bektaş Veli, Vilâyet-nâme. İnkılâb Kitapevi.
Gülerer, S. (2014). Hacı Bektaş Veli Halifelerinden Hacım Sultan ve Menâkıbnâmesi. Uşak Akademi Kitap Dağıtım Pazarlama Yayınevi.
Gümüşoğlu, H. D. (2019). Tâcü'l-Ârifîn Es-Seyyid Ebû'l Vefâ Menâkıb-nâmesi Yaşamı ve Tasavvufî Görüşleri. Can Yayınları.
Gümüşoğlu, H. D. & Cılga, H. (2017). Yayınlanmamış Bektaşi Fıkraları ve Bektaşi Fıkralarında İrfan. Post Yayınları.
Güzel, A. (1999). Abdal Musa Velâyetnâmesi. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Güzel, A. (2021). Kaygusuz Abdal Külliyatı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
İ.Ö. (1959). Hazret-i Hünkâr Hacı Bektaşi Velî'nin Vasiyetnâmesi: Kitabü'l-Fevâid. Ayyıldız Yayınları.
Kurum, U. (2021). Bektaşî Velâyetnâmelerinin Motif Yapısı. Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili Ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
Noyan, B. (1959). Aşk Risalesi. Yeni Aydın Matbaası.
Noyan, B. (1998). Bütün yönleriyle Bektaşilik ve Alevilik, Cilt 1, Ardıç Yayınları, 1998.
Şahin, H. (2018). “Alevi Bektaşi Tarihinin Yazılı Kaynakları Velayetnameler”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 16, Sayı 31-32, 87-102.
Taşğın, A. (2013). Dediği Sultan ve Menâkıbı. Çizgi Yayınevi.
Taşğın, H., & Taşğın, A. (2023). “Osmanlı Devleti’nin Son Dönemi ve Bektaşi Tekkelerinin Toparlanma Sürecinde Klasik Metnin İhyası: Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869-1949) ve Nefesleri”. Edeb Erkan Sayı 3, ss. 115-137. https://doi.org/10.59402/EE003202304
Tosun, N. (2020). Doğu Hikâyelerinde Sembolik Anlatım. http://www.neciptosun.com/YaziAyrinti.asp?SAYFA=7&ID=77 Erişim: 06.01.2022 saat 17.25.