V. A. Şişkin’in, Zengi Ata’daki Mezarlar isimli çalışmasının değerlendirilmesi
DOI:
https://doi.org/10.59402/EE008202507Anahtar Kelimeler:
Zengi Ata, Çopan Ata, Anber Bibi, Hakim Ata, Ahmed Yesevî, Yesevîlik.Öz
Rusya’da Şarkiyat ve Türkiyat araştırmaları, Çarlık döneminde başlamış ve Sovyet döneminde de aralıksız devam etmiştir. Bir bakıma Çarlık dönemi çalışmaları, çalışma usul ve esaslarında olduğu biriktirdiği bilgi, belge ve oluşturduğu çevre itibarıyla Sovyet dönemi çalışmalarının da temelini oluşturmuştur. Sovyet döneminde çalışmalar devam ederken eldeki veriler, kamunun siyasi ve ideolojik çerçevesine bağlı olarak şekillendirilmiştir. Sovyet döneminde sosyalist politikalar ile İslam, tasavvuf, tarikat ve özellikle Yesevîlik ve Ahmed Yesevî’yi araştırma ve yayınları, ateizm programı uygulama alanı olmuştur. Bu çalışma, Sovyet dönemi Rusya, Müslüman ve Türk memleketlerinde tasavvuf, tarikat ve Ahmed Yesevî hakkında yapılan çalışmaları genel olarak değerlendirmekte ve bu çalışmalardan özellikle V. A. Şişkin, Zengi Ata’daki mezarlar hakkında 1927 yılında yayınladığı makalesinin çevirisiyle birlikte ele almaktadır. Şişkin, makalesinde Zengi Ata hakkındaki kaynakları değerlendirmiş, menkıbeler, tabakat kitapları ve sözlü anlatılarla birlikte Zengi Ata türbesinin mimarisine yönelik bilgi vermiştir. Zengi Ata’nın eşi Anber Bibi hakkında kısa bilgi verilmiştir. Zengi Ata ve Anber Bibi’nin mezarına ait fotoğraf ve mimari planlarını da makalesine eklemiştir. Zengi Ata ve Anber Bibi’nin kabirleri, Taşkent yakınlarında Semerkant yolu üzerinde Zengi Ata köyündedir. Zengi Ata’nın kabrinin bulunduğu hücre iki adettir ve birisi kabrine ait diğeri de hankahı olarak bilinmektedir. Zengi Ata, Ahmed Yesevî’nin halifesi Hakim Ata’nın halifesidir. Zengi Ata, koyun çobanlığı yaptığından dolayı koyunların koruyucusu olarak Çopan Ata olarak da isimlendirilmektedir. Asıl ismi Ahmet’tir ve Zengi adı ona verilen bir lakaptır ve bu lakapla da meşhur olmuştur.
İndirmeler
Referanslar
Abduqodirovna, Z.S. (2025). “Nasreddin el-Hanefi bin Emir Muzaffer el-Buharî’nin Tuhfetü’z-Zâirîn isimli eserinin taşbaskı nüshası üzerine”. Edeb Erkan, (7), 47-56. https://doi.org/10.59402/EE007202503
Abzhalov, S. (2024). “Gadji Ali & Lineviç İ. P. & Şanayev D. & Amirov M. &Amirov G. M.. “Predaniya Adayevtsev O Svyatıh, Sektıy Hanafiye, Jivşih İ Umerşih Na Mangışlak”, Sbornik Svedeniy O Kavkazszkih Gortsah: İzdavaemıy S Soizvoleniya Yego İmperatorskogo Visoçestva Glavnokomanduyuşe”. Türk Kültürü Ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (104), 599-607. https://doi.org/10.34189/hbv.104.034
Ahmerov, P. N. (1896). “Nadpisi meçeti Ahmeda Yasavi”. İzvestiya Obşestva arxeologii, istorii i etnografii pri İmperatorskom Kazanskom universitete, 13(6), 538-551.
Ahmerov, P. N. (1896). “Opisaniye peçati Axmada Yasavi”. İzvestiya Obşestva arxeologii, istorii i etnografii pri İmperatorskom Kazanskom universitete, 13(6), 529-537.
Atay, Ö. (2024). “T, Hılvet”. Edeb Erkan, (5), 201-206. https://doi.org/10.59402/EE005202411
Bennigsen, A. & Lemercier- Quelquejay, C. (1988). Sûfi ve Komiser Rusya’da İslâm Tarîkatları. Tercüme Eden Osman Türer. Akçağ Yayınları.
Çırak, M. R., & Gündoğdu, A. (2024). “Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eserinin Çağatayca çevirisi üzerine bir değerlendirme”. Edeb Erkan, (6), 129-141. https://doi.org/10.59402/EE006202407
Fıtrat, A. (1927). “Ahmed Yesevî”. Maarif ve Oqıtğuçi, Sayı 7-8, 39-43.
Fıtrat, A. (1928). “Yesevî Ekolü Şairleri Hakkında İncelemeler”. Maarif ve Oqıtğuçii, Sayı 5-6, 49-52.
Gadirova, A. (2024). “Yuriy Noviçky, Hoca Sultan Ahmed Yasavi”. Edeb Erkan, (6), 209-213. https://doi.org/10.59402/EE006202413
Gadji Ali-Lineviç İ. P.-Şanayev D.-Amirov M.-Amirov G. M. (1873). “Predaniya Adayevtsev O Svyatıh, Sektıy Hanafiye, Jivşih İ Umerşih Na Mangışlak”, Sbornik Svedeniy O Kavkazszkih Gortsah: İzdavaemıy S Soizvoleniya Yego İmperatorskogo Visoçestva Glavnokomanduyuşego Kavkazskoyu Armiyeyu Pri Kavkazskom Gorskom Upravlenii, Vipusk 7., Tiflis, 1873, str. 5-17.
Gibadullin, I.R. (2024). “Ahmed Serdar, Hazreti Hoca Ahmed Yesevî”. Edeb Erkan, (6), 201-208. https://doi.org/10.59402/EE006202412
Gökbulut, S. (2024). “Harezmli kahraman bir Şeyhin hikâyesi: Menâkıb-ı Şeyh Necmeddîn Kübrâ üzerine bazı değerlendirmeler”. Edeb Erkan, (6), 19-32. https://doi.org/10.59402/EE006202402
Khasanov, N. (2024). “Abdurrauf Fıtrat: Hoca Ahmed Yesevî hakkında”. Edeb Erkan, (6), 81-103. https://doi.org/10.59402/EE006202405
Kozha, M., & Abzhalov, S. (2022). “Architectural Complex of Ahmed Yasawi During the History and Culture of Central Asia”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (102), 143-170. https://doi.org/10.34189/hbv.102.007
Lykoşin, N. S. (1916). “Pol Jizni v Turkestane, Oçerki Byta Tuzemnogo Naseleniya”. Petrograd, 218-222.
Masson, M. Y. (1930). Mavzoley Hoca Ahmeda Yasevi. Sıdarınskoye Otdeleniye Obşestva İzuçeniya Kazakstana.
Musalı, N. (2024). “Pavel Nikolayeviç Ahmerov, Ahmed Yesevî Camii’nin Yazıtları”. Edeb Erkan, (5), 189–200. https://doi.org/10.59402/EE005202410
Musalı, V. (2024). “Pavel Nikolayeviç Ahmerov, Ahmed Yesevî Mührünün Tasviri”. Edeb Erkan, (5), 179–187. https://doi.org/10.59402/EE005202409
Noviçky, Y. (1912). “Hoca Sultan Ahmed Yasavi (Kırgızskaya Legenda)”. Türkistanskie vedomosti, 17 Kasım 1912, No 38, str. 115.
Nurmatov, Z. (2024). “Mihail Yevgeneviç Masson, Hoca Ahmed Yesevî Türbesi”. Edeb Erkan, (5), 211-231. https://doi.org/10.59402/EE005202413
Serdar, A. (1915). “Hazreti Hoca Ahmed Yesevi”. Şura, Adet 24, 744-746.
Smirnov, N. A. (2013). Sovyet Rusya’da İslam Tarihi İncelemeleri. Çeviren Arif Berberoğlu. Evrensel Yayınları.
Şişkin, V. A. (1927). “Zengi Ata’daki Mezarlar”. Obşestvo dlya izuçeniya Tadjikistana i İranskih narodnostei za yego predelami. V.V. Bartoldu. Turkestanskie Druzıya, uçeniki i poçitateli, str. 163-170.
T. (1914). “Hılvet”. Şura, (5), 145-148.
Tuyakbayev, O. (2024). “Ishāq Hudja Bin Ismâ‘Īl Atā’nin “Hadīqat Al-’Ārifīn” Risalesinin Yazmaları”. Edeb Erkan, (5), 29-53. https://doi.org/10.59402/EE005202402
Zholdassuly, T. (2024). “Nil Sergeeviç Lykoşin, Türkistan’daki Hazret-Sultan Camii ve Kırgızların (Kazakların) Onunla İlgili Hurafeleri”. Edeb Erkan, (5), 207-210. https://doi.org/10.59402/EE005202412
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Zubaida Shakdkam- Omir Orazuly Tuyakbayev
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Bu dergide yayınlanan makalelerin telif hakkı yazarına aittir. Yazarlar böylelikle makaleyi çoğaltma, temsil, basım, yayın, dağıtım ve internet yoluyla iletim de dahil olmak üzere her türlü umuma iletim haklarını kullanma hakkı kendisindedir. Makalenin herhangi bir bölümünün başka bir yayında kullanılmasına Edeb Erkan (EE) dergisinin yayıncı kuruluş olarak belirtilmesi ve dergiye atıfta bulunulması şartıyla izin verilir. Atıf yapılırken dergi adı, makale adı, yazar(lar)ın adı soyadı, sayı no ve yayın yılı verilmelidir.
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşlerin sorumluluğu yazarlarına aittir.
Bu dergide yayınlanan makaleler Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.
Nasıl Atıf Yapılır
