Abîdînî & Efşârî, Âyîn-i Kalenderî
DOI:
https://doi.org/10.59402/EE007202513Anahtar Kelimeler:
Kalenderîlik, Âyîn-i Kalenderî, Mîr Abîdînî, Efşârî.Öz
Yayın değerlendirmesini yaptığımız çalışma, İranlı araştırmacısı, Mehrân Efşârî ve Hocası, Fars dil ve edebiyat âlimi Dr. Seyyid Ebu Talîb Mîr Abîdînî tarafından yazılmış bir araştırmadır. Yazarlar, Kalenderîlik ile ilgili bütün inanç, töre ve akideleri içeren dört temel risaleyi, yani “Kalendername”yi detaylı ele almış ve analiz etmiştir. Bu risaleler, “Âyîn-i Kalenderî” başlığıyla 1374 yılında Fararavn Yayınları tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. Dördüncü risale, mensur bir dibace dışında manzumdur. Kitabın girişinde Kalenderî tarihi ve edebiyatı ile Fars şairlerinin şiirlerindeki geniş Kalenderîlik terimleri açıklanmıştır. Ayrıca tüm Kalenderî guruplarını da kısa pasajlar eşliğinde ifade etmiştir. Özellikle Baba Tahir başta olmak üzere Selman-ı Farisi’ye kadar önemli Kalenderî dervişlerin de biyografik temelleri ile açıklanmıştır. Söz konusu dört risale, Kalenderîlik ile ilgili bütün nitelikleri derli toplu hâlde sunduğu için kitap, bir Kalenderîlik külliyatı hükmündedir.
İndirmeler
Referanslar
Abîdînî, M. & Efşârî, M. (1374). Âyîn-i Kalenderî. İntişârât-ı Fârârâvân.
Efşârî, M. (1400). Sohanvari. İntişârât-ı Sohan.
Avcı, A. H. (2014). Şah Kalender İsyanı Alevi Tarihinden Bir Kesit. LA Kitap.
Azamat, N. (2006). “Nâsır-ı Hüsrev”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 32, ss. 395-397.
Azamat, N. (2004). “Kalenderîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, ss. 24-25.
Hizmetli, S. (2001). “Karmatîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, ss. 510-514.
Kalender, H. (1959). Hayrü’l-Mecâlis. Aligarh.
Kedkenî, M. R. Ş. (1387 Şemsi Kameri). Der Tarîh-i Kalenderîyân Diğer Dîsîhâ-yı Yek İdeolojî, İntişârât-ı Suhen.
Mehdîpûr, M. & Mirzaiyanfer, L. (1392). “Fuzûlî ve Hâfız gazellerinde mestane, kalenderane ve rindane mazmunların tahlili ve mukayesesi”. Pijûhişnâme-i Edeb-i Gınâyî, Şomare (21), ss. 141-200.
Merçil, E. (2009). “Serbedârîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 36, ss. 549-550.
Moin, M. (1385). Ferhang-i Farsi Yek Celdi. İntişarat-ı Sorayeş.
Musalı, N. (2023). “İlya Pavloviç Petruşevskiy, Horasan’da Serbedarlar Hareketi”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, Sayı 105, ss. 395-450.
Ocak, A. Y. (1999). Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderîler, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Pala, İ. (1999). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Ötüken Neşriyat.
Salmani, M. (2002). “Molla Hüseyin Vâiz-i Kâşifî’nin Fütüvvet-nâme-i Sultânî Adlı Eseri”, Geçmişten Geleceğe Köprü: Ahilik ve Ahi Evran Kitabı, ss. 77-88.
Sevimli, E. (2020). “16. Yüzyıl Klasik Türk Şiirinde Kalenderî Algısı”, Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi [SBARD], (35/1), ss. 31-66.
Sevimli, E. (2021). “Klasik Şiirde Sinesini Dağlayan Âşık Zümresi ‘Abdallar’”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 100, ss. 97-122.
Sevimli, E. (2021a). Rafine Bir Hak Âşıklığının Edebî Seyri Klasik Şiirde Melâmet Düşüncesi Ve Melâmilik, Gece Kitaplığı Yayınevi.
Sevimli, E. (2023). “Fâni (Ali Şir Nevâyî) Divanı’nda aşk ve rintlik bağlamında Hâfızî izler”. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi (32), ss. 663-694. https://doi.org/10.29000/rumelide.1252828
Söylemez, İ. (2021). “Şefii Kedkeni ve Hayırlı Yolculuklar Şiiri - Şair, Araştırmacı, Eleştirmen ve Akademisyen”, Hafıza Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2/3, ss. 182-189.
Şentürk, A. A. (2015). “Manzum Metinler Işığında Bir Kalender Dervişinin Profili”, Turkish Studies, Sayı 10/8, ss. 141-220.
Yazar, İ. (2002). “Tasavvuf Üzerine Düşünceler”, Yedi İklim Dergisi, Sayı 145, ss. 48-56.
Yazıcı, T. (1993). “Cemaleddin-i Savî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, ss. 313-314.
Yılmaz, K. (2022). Avarifü’l-Maarif - Tasavvufun Esasları (3 Cilt), İber Yayınları.
Zerrinkub, A. (2015). Tarihsel Perspektiviyle İran Tasavvufu, (Çeviren Nurcan Altun). Önsöz Yayıncılık.
Zeybek, M. (2015). “Fenâ Meclisinde Bekâ Bulanlar: Anadolu’nun Aykırı Zümreleri Üzerine Bir İnceleme”. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 14, ss. 299-336.
İndir
Yayınlanmış
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Erdem Sevimli
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Bu dergide yayınlanan makalelerin telif hakkı yazarına aittir. Yazarlar böylelikle makaleyi çoğaltma, temsil, basım, yayın, dağıtım ve internet yoluyla iletim de dahil olmak üzere her türlü umuma iletim haklarını kullanma hakkı kendisindedir. Makalenin herhangi bir bölümünün başka bir yayında kullanılmasına Edeb Erkan (EE) dergisinin yayıncı kuruluş olarak belirtilmesi ve dergiye atıfta bulunulması şartıyla izin verilir. Atıf yapılırken dergi adı, makale adı, yazar(lar)ın adı soyadı, sayı no ve yayın yılı verilmelidir.
Dergide yayınlanan yazılardaki görüşlerin sorumluluğu yazarlarına aittir.
Bu dergide yayınlanan makaleler Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır. Bu lisans, açık erişimli bir makalenin ticari olmayan bir şekilde tekrar kullanılmasına, yazar doğru atfedildiği sürece izin verir.
Nasıl Atıf Yapılır
