Hazînî’nin Câmi’u’l-Mürşidîn isimli yazma eseri ve Yesevîlik hakkında verilen bilgiler

İlhame Gültekin

doi:10.59402/EE008202510

Yazarlar

İlhame Gültekin Azerbaijan National Academy of Sciences https://orcid.org/0000-0002-7595-463X

DOI:

https://doi.org/10.59402/EE008202510

Anahtar Kelimeler:

Hazînî, Câmi’u’l-Mürşidîn, Ahmed Yesevî, Yesevîlik, Türkistan.

Öz

Bu çalışma, Hazînî’nin Câmi’u’l-Mürşidîn adlı eserini ve bu eserde yer alan Yesevîlik bölümünü konu edinmektedir. Câmi’u’l-Mürşidîn’in günümüze ulaşan tek yazma nüshası, Berlin Devlet Kütüphanesi’ndeki el yazmaları arasında Ms. orient. Oct. 2847 numarasıyla bulunmaktadır. Eser hakkında daha önce kısa alıntılar ve genel tanıtımlar yapılmış olsa da, bölümleri veya bütünü üzerine ayrıntılı bir çalışma henüz mevcut değildir. Yesevîlik tarikatına mensup olan Hazînî, bağlı bulunduğu bu tarikat hakkında birçok eser kaleme almıştır. Bu eserlerde Yesevîlik hakkında geniş ve ayrıntılı bilgiler sunulmuştur. Eserlerinin bir kısmı yüksek lisans ve doktora tezlerine konu olmuş, bir kısmı da yayımlanmıştır. Câmi’u’l-Mürşidîn dört ana bölümden oluşmaktadır. Dört tarikatın anlatıldığı bölümde hem mensur (düzyazı) hem de manzum (şiirsel) kısımlar yer almaktadır. Bu kısımlarda, adı geçen dört tarikatın şeyhlerinin isimleri zikredilmektedir. Bu tarikatlar; Cehriyye-Yeseviyye, Hâcegân-Nakşibendiyye, Kübreviyye ve Aşkiyye-Sıddîkıyye’dir ve dört bölümde aktarılmaktadır. Bu bölümler içerisinde Cehriyye-Yesevîlik, sayfa sayısı diğerlerinden fazla ve konu olarak da ayrıntılarılıdır. Bu çalışma, eserin Yesevîlik bölümünü ele almakta ve bu bölümde sunulan bilgileri değerlendirmektedir. Eserin giriş kısmında Hazreti Muhammed’e, dört halifeye ve pirlere yönelik mensur ve manzum övgüler bulunmaktadır. Hazînî, şeyhi Şeyh Emîr Mansûr Kaşıktıraş’a da eserinde ayrı bir bölümde yer vermiştir. Ayrıca, Yesevîlik bölümü Türkçeye çevrilerek, metinde sunulmuştur.

İndirmeler

İndirme verisi henüz mevcut değil.

Referanslar

Azamat, N. (1993). “Cevâhirü’l-ebrâr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt VII, s. 432.

Beben, D. (2020). Aḥmad Yasavī and the Ismāʿīlīs of Badakhshān: Towards a New Social History of Sufi-Shīʿī Relations in Central Asia. Journal of the Economic and Social History of the Orient, 63(5/6), 643–681. https://www.jstor.org/stable/27083392

DeWeese, D. (2000) “Sacred Places and ‘Public’ Narratives: The Shrine of Aḥmad Yasavī in Hagiographical Traditions of the Yasavī Sufi Order, 16th–17th Centuries,” Muslim World, Volume 90, Issue 3-4, pp. 353–376. https://doi.org/10.1111/j.1478-1913.2000.tb03695.x [DeWeese, D. (2023). “Sacred Places and ‘Public’ Narratives: The Shrine of Aḥmad Yasavī in Hagiographical Traditions of the Yasavī Sufi Order, 16th–17th Centuries,”reprinted in Studies on Sufism in Central Asia No. X. Routledge, pp. 353-376].

Eilers, W. & Heinz, W. (1968). Persische Handschriften. Verzeichnis der orientalischen Handschriften in Deutschland / im Einvernehmen mit der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft begr. von Wolfgang Voigt. Weitergef. von Dieter George. Im Auftr. der Akademie der Wissenschaften in Göttingen hrsg. von Hartmut-Ortwin Feistel Bd. https://doi.org/10.26015/adwdocs-1781

Gökbulut, S. (2024). “Orta Asya’da Yeseviyye-Kübreviyye İlişkileri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 34, 214-232. https://doi.org/10.35415/sirnakifd.1413174

Gökbulut, S. (2024). Harezmli kahraman bir Şeyhin hikâyesi: Menâkıb-ı Şeyh Necmeddîn Kübrâ üzerine bazı değerlendirmeler. Edeb Erkan, (6), 19-32. https://doi.org/10.59402/EE006202402

Hasan, N. (2001). “Hazînî’nin Menba’u’l-Ebhâr fi Riyâzi’l-Ebrâr Adlı Eseri”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Cilt III, Sayı 7, 243-249.

Hasanov, N. (1999). Sulton Ahmad Hazînîyning “Javohirul abror min amvojil bihor” asari va uning yassaviyshunoslikdagi ilmiy-tarixiy qimmati. (Dis-5541/1999) [O’zbekiston Fanlar akademiyasi Alisher Navoiy nomidagi til va adabiyoti instuti].

Hazînî. (1995). Cevâhirü’1-Ebrâr min Emvâc-ı Bihâr (Yesevî Menakıbnamesi). Neşreden Cihan Okuyucu. Erciyes Üniversitesi Yayınları.

Hazînî. (2009). Menba’u’l-Ebhâr Fi Riyâzi’l-Ebrâr, İyilerin Bahçelerindeki Suların Kaynağı. Yayına Hazırlayan Mehmet Mahur Tulum. Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.

Hazînî. (2014). Cevâhirü’l-Ebrâr min Emvâc-ı Bihâr İyilerin Dalgalı Denizlerden Çıkardığı İnciler, Yesevîlik Âdabı ve Menâkıbnâmesi. Hazırlayanlar Cihan Okuyucu & Mücahit Kaçar. Büyüyenay Yayınları.

Hazînî. (2021). Kalplerin Tesellisi Metin ve İnceleme. Hazırlayan Ahmet Kara. Efe Akademi Yayınları.

Hazînî. (2021). Menba‘u’l-Ebhâr fî Riyâzî’l-Ebrâr. Yayına Hazırlayan Mehmet Mahur Tulum. Ketebe Yayınları.

Hazînî. Câmi’u’l-Mürşidîn, Staatsbibliothek zu Berlin, Ms. Orient. Oct. No: 2847.

Kara, A. (2017). “XVI. Yüzyıl Şairlerinden Hazînî ve Tesellâu’l-Kulûb Adlı Eseri”. Hikmet-Akademik Edebiyat Dergisi, Cilt 3, Sayı 6, 69-100.

Köprülü, F. (1976).Türk Edebiyatında İlk Mtttasavvıflar. 3. Baskı, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Kunt, İ. (2002). Hazînî ve divanı (inceleme-metin). (Tez No: 113867). [Selçuk Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Yök Tez Merkezi.

Kunt, İ. (2004). “Hazînî’nin Farsça Dîvânı”. Nüsha: Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Cilt IV, Sayı 13, 55-70.

Kunt, İ. (2004). “Sultan Ahmed Hazînî’nin Hayatı ve Eserleri”. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, Cilt V, Sayı 13, 265-288.

Maden, Ş. (2016). Yesevî Dervişi Hazînî’nin Âyetleri Anlama Yöntemi: Cevâhirü’l-Ebrâr’ın Kur’ânî Referansları Üzerine Bir İnceleme. İnsan ve toplum bilimleri araştırmaları dergisi. Cilt: 5, Sayı: 8, 2517-2540

Mahmudova, S. (2000). Hazînî’nin Menba’u’1-Ebhâr fl Riyâzi’l-Ebrâr Adlı Eserinin Tabkik, Neşir ve Değerlendirilmesi (Tez No: 97186) [Mamıara Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yök Tez Merkezi.

Okuyucu, C. (2004). Hazinî ve Yeni Bulunan Eserleri. Journal of Turkish Studies = Türklük Bilgisi Araştırmaları, Cilt XXVIII, sayı 1, [Kaf Dağının Ötesine Varmak Günay Kut Armağanı III = Kaf Dağının Ötesine Varmak Festschrift in Honor of Günay Kut Essays Presented by her Colleagues and Students III], 205-223.

Okuyucu, C. (2012). Hazînî ve Eserlerinin Yesevi Çalışmalarındaki Yeri. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri, ss. 138-148.

Refiu’ddin, S., & Hasan, N. (2004). Hazinî’nin “Câmiu’l-Mürşidîn” Adlı Eseri Hakkında. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 5(12), 159-166.

Togan, Zeki V. (1953). “Yesevîliğe Dair Bazı Yeni Malûmat”. 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı. Türk Tarih Kurumu Yayınları, ss. 523-529.

Tulum, Mehmet M. (2012). “Hazini ve “Menba’u’l-Ebhar fi Riyazi’l-Esrar” Adlı Eseri”. Uluslararası Hoca Ahmed Yesevi Sempozyumu Bildirileri, ss. 156-160.