Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eserinin Çağatayca çevirisi üzerine bir değerlendirme

Öz

Bu çalışma, XVIII. yüzyılda Türkistan’da Farsça kaleme alınan XIX. yüzyılda Molla Yusuf isimli bir şahıs tarafından Çağatayca’ya tercüme edilen Abdülkâdir Geylânî Menâkıbını konu edinmektedir. Çalışmanın kaynağı, Molla Yusuf b. Molla Rahman/Rahim’ın istinsah edip çevirisini yaptığı Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî,’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eseridir ve çalışmanın kapsamı da bu eserle sınırlıdır. Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu şahsi koleksiyondaki nüsha, çalışmada esas alınmıştır. Menâkıb-ı Gavsiyye, Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî tarafından Farsça yazılan eserin tercümesidir. Abdülkâdir Geylânî, ilmi, vaazları, soyu ve faaliyetlerinin çok geniş bir coğrafyaya yayılmasıyla birlikte özellikle menâkıbı, Türkistan’da da yazılmış veya çevirileri yapılmıştır. Abdülkâdir Geylânî Menâkıbnamesinin sayısının fazla ve yaygın oluşu dikkate alındığında Kâdirîlk’in Türkistan’da etkili olduğu anlaşılmaktadır. Yaklaşık elli kola ayrılan Kâdirîlik, Hindistan, Türkistan, Anadolu ve Balkanlar Afrika, Ortadoğu, Asya’nın tamamı, Avrupa, Amerika, Avustralya: her yerde etkin ve yaygın olmak üzere hala varlığını sürdürmektedir. Türkistan’da yayılan Kâdirî kollarının silsileleri Abdürrezzâk Geylânî’ye dayanmaktadır. Abdürrezzâk Geylânî’nin XII. ve XIII. yüzyıllarda yaşadığı (v. 1207) göz önüne alındığında Kâdirîlik’in erken tarihlerde Türkistan’a ulaştığı ve mevcudiyetini uzun yıllar devam ettirdiği anlaşılmaktadır. Molla Yusuf’un çevirisini yaptığı Menâkıb-ı Gavsiyye, Kâdirî Tarikatının XVIII. ve XIX yüzyılda Türkistan’da faaliyetini, varlığını koruyup sürdürdüğü ve günümüze kadar da ulaştığına işaret etmektedir.