Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eserinin Çağatayca çevirisi üzerine bir değerlendirme

Makale Yan Taraf

Nasıl Atıf Yapılır
Çırak, M. R., & Gündoğdu, A. (2024). Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eserinin Çağatayca çevirisi üzerine bir değerlendirme. Edeb Erkan, (6), 129–141. https://doi.org/10.59402/EE006202407

Özet

Bu çalışma, XVIII. yüzyılda Türkistan’da Farsça kaleme alınan XIX. yüzyılda Molla Yusuf isimli bir şahıs tarafından Çağatayca’ya tercüme edilen Abdülkâdir Geylânî Menâkıbını konu edinmektedir. Çalışmanın kaynağı, Molla Yusuf b. Molla Rahman/Rahim’ın istinsah edip çevirisini yaptığı Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî,’nin Menâkıb-ı Gavsiyye isimli eseridir ve çalışmanın kapsamı da bu eserle sınırlıdır. Prof. Dr. Abdullah Gündoğdu şahsi koleksiyondaki nüsha, çalışmada esas alınmıştır. Menâkıb-ı Gavsiyye, Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî tarafından Farsça yazılan eserin tercümesidir. Abdülkâdir Geylânî, ilmi, vaazları, soyu ve faaliyetlerinin çok geniş bir coğrafyaya yayılmasıyla birlikte özellikle menâkıbı, Türkistan’da da yazılmış veya çevirileri yapılmıştır. Abdülkâdir Geylânî Menâkıbnamesinin sayısının fazla ve yaygın oluşu dikkate alındığında Kâdirîlk’in Türkistan’da etkili olduğu anlaşılmaktadır. Yaklaşık elli kola ayrılan Kâdirîlik, Hindistan, Türkistan, Anadolu ve Balkanlar Afrika, Ortadoğu, Asya’nın tamamı, Avrupa, Amerika, Avustralya: her yerde etkin ve yaygın olmak üzere hala varlığını sürdürmektedir. Türkistan’da yayılan Kâdirî kollarının silsileleri Abdürrezzâk Geylânî’ye dayanmaktadır. Abdürrezzâk Geylânî’nin XII. ve XIII. yüzyıllarda yaşadığı (v. 1207) göz önüne alındığında Kâdirîlik’in erken tarihlerde Türkistan’a ulaştığı ve mevcudiyetini uzun yıllar devam ettirdiği anlaşılmaktadır. Molla Yusuf’un çevirisini yaptığı Menâkıb-ı Gavsiyye, Kâdirî Tarikatının XVIII. ve XIX yüzyılda Türkistan’da faaliyetini, varlığını koruyup sürdürdüğü ve günümüze kadar da ulaştığına işaret etmektedir.

Kaynaklar

Ateş, S. (2002). “Kutub”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cild 26, ss. 498-499.

Azamat, N. (2001). “Kâdirîyye”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 24, ss. 131-136.

Çakır, A. (2015). “Kâdirîlik”, Türkiye’de Tarikatlar Tarih ve Kültür, İSAM Yayınları, ss. 159-220.

Çırak, M. R. (2022). Çağatayca Menâkıb-ı Gavsiyye Eserinin Transkripsionu ve Değerlendirilmesi. (Tez No: 778444) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.

Ebû Muhammed Afîfüddîn Abdullâh b. Es‘ad b. Alî b. Süleymân el-Yâfiî el-Yemenî. Ḫulâṣatü’l-mefâḫir fî menâkıbi’ş-Şeyḫ ʿAbdilḳâdir.

Gürer, D. (2016). Abdülkâdir Geylânî, İnsan Yayınları.

Kara, M. (2001). “Tasavvuf Kültürünün Türkistan Macerasına Genel Bakış”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 1-15.

Kumru, C. (2016). Muhammed Sâdık Kaşgârî’nin Tezkire-i Hâcegân adlı eserinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi. (Tez No: 446308) [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.

Kumru, Ç. (2017). “Tezkire-i Hacegan’a Göre Doğu Türkistan’da Hocalar Dönemi”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 14, 1247-1267.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye. Millet Kütüphanesi Ali Emiri Farsça, No: 24.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye. National Library of India, Kolkata, No: 11746.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye. Staatsbibliothek zu Berlin Ms. or. oct. 1577.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye. Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi No: 4648.

Muhammed Sâdık Şihâbî Sa’dî Kâdirî. Menâkıb-ı Gavsiyye. The Prince Ghazi Trust For Qur’ânic Thought, No: 4930.

Muhammed Sıddîk Hotenî Rüşdî. Menâkıb-ı Gavsiyye, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Kütüphanesi, No: 37.

Nûreddin Ali b. Yûsuf eş-Şattanûfî. Behcetü’l-esrâr ve ma’denü’l-envâr.

Purnâmdâryân, T., & Ceylan, E. (2023). “Şeyh San’ân’ın Başka Bir Yorumu: İtibarın Zorlu Geçidini Aşma”. Doğu Araştırmaları, Sayı 28, 208-233.

Şahin, H. (2004). “Menâkıbnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt 29, ss. 112-114.

Tâceddin bin Rahmetullah Hârezmî. Menâkıb-ı Gavsiyye Müntehâb. Özbekistan Fenler Akademisi Biruni Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi, No: 8621.

Togan, Z. V. (1981). Tarihte Usul, Enderun Yayınları.

Tosun, N. (2023). Türkistan Dervişlerinden Yadigâr, Erkam Yayınları.

Türkzade Hafız Mehmet Ziyaeddin. (1312/1894). Tenşitü’l-hatir nebzetü min menâkıbi Gavsi Abdülkadir kuddise sırrehü’t-tahir.

Uludağ, S. (1998). “Abdülkâdir-i Geylânî”, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt.1, ss. 234-239.

Velî Mülûkşâh Sıddîkî Kâdîrî. Risâletü’l-Gavsiyye Tercüme-i Türkî ve Şerh Menâkıb-ı Gavsiyye.

Zarcone, T. (2000). “La Qâdiriyya en Asie Centrale et au Turkestan Oriental”, Journal of the History of Sufism, (the Qâdiriyya Order). ed. Thierry Zarcone & Ekrem Işın & Arthur Buehler, 1-2, Simurg Yayınları, pp. 295-307.

Makale Detayları